Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
Naar de weekendschool
door Yvonne Zonderop
Elke zondag gaan honderden kinderen uit achterstandswijken enthousiast naar de weekendschool. Heleen Terwijn bedacht dertien jaar geleden de plek waar jongeren hun nieuwsgierigheid kunnen uitleven.
Elke zondag staan honderden kinderen uit negen achterstandswijken in Nederlandse steden welgemoed klaar om naar school te gaan. Ze krijgen er sterrenkunde van de beste wetenschappers, filosofie van vooraanstaande denkers, maar ook praktijkles van ingenieurs, verpleegkundigen, ambassadeurs. Na drie jaar school ontvangen ze een officieel diploma, uitgereikt door de burgemeester.Niet vreemd dat kinderen in de rij staan om mee te mogen doen. Toch moest Heleen Terwijn (43) zich dertien jaar geleden de blaren op de tong praten bij financiers om haar idee, een weekendschool, van de grond te krijgen – zo ver stond men nog af van begrip voor jongeren in zwakke wijken.
“Ik deed onderzoek in de Bijlmer naar schoolmotivatie en toekomstperspectieven en trof veel sombere jongeren”, vertelt Terwijn. “Ze verveelden zich suf en ze hadden geen idee wat er allemaal te doen is in de wereld.” De kinderen waren dertien, veertien jaar oud, maar veel opties voor hun toekomst waren al afgesloten. Terwijn: “Ik zag hen afglijden. Ik dacht: wat een lousy manier om met kinderen om te gaan.”
Maar ja, Terwijn was gewoon sociaalwetenschappelijk onderzoeker, geen ondernemer of docent. Juist in wetenschappelijk onderzoek had ze een reputatie opgebouwd. Aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) had ze psychologie gestudeerd bij ‘emotiehoogleraar’ Nico Frijda. Hij inspireerde haar om als een van de eersten ter wereld onderzoek te doen naar beleving van schaamte – een tot dan toe onontgonnen terrein.
Angst voor afwijzing
Terwijn zette mensen in een afgezonderd kamertje met een bandrecorder en nodigde ze uit te vertellen waar ze zich voor schaamden, onder belofte van strikte geheimhouding. Haar opzet werkte. Mensen stortten hun hart uit en Heleen Terwijn schreef een spraakmakende scriptie waarvoor ze de Parool Scriptieprijs won. “Het onderzoek liet zien dat schaamte samenhangt met de groep waarvan je lid wilt zijn. Het is een emotionele reactie op de angst voor afwijzing.”
Een wetenschappelijke loopbaan lag voor de hand, maar toch wilde Terwijn eerst buiten de muren van de universiteit kijken. Ze richtte zich op de Bijlmer, waar de gemeente Amsterdam zich grote zorgen maakte om de enorme werkloosheid van zo’n vijftig procent. Terwijn liep er tweeënhalf jaar rond en belandde opnieuw op het snijvlak van de psychologie en de sociologie. “Ik dacht: ik kan me nu als psycholoog wel verdiepen in de somberheid van die jongeren zonder toekomstperspectief, maar ik kan ook sociologisch kijken en mij realiseren dat je je omgeving niet zelf kiest, dat je ermee moet boffen.”
Extreem nieuwsgierig
Met die blik kwam het verdere inzicht, vertelt ze. “Uiteindelijk ben ik op het spoor gebracht door de jongere kinderen in de wijk. Tienjarige kinderen zijn nu eenmaal extreem nieuwsgierig, dat is overal ter wereld zo. Ze vroegen mij: ‘U bent toch psycholoog? Wat is dat eigenlijk?’ Of: ‘U werkt toch op de universiteit? Kent u dan ook een ingenieur? En mag je nog wel naar feestjes als je studeert?’ Toen dacht ik: je moet een plek creëren waar kinderen hun nieuwsgierigheid kunnen uitleven.”
Daarmee was het idee voor de IMC Weekendschool een feit. Maar een idee is nog geen uitgewerkt plan. Want hoe zet je iets nieuws als een weekendschool op? Heleen Terwijn volgde simpelweg haar intuïtie. “Ik dacht: het beste onderwijs wordt gegeven door mensen die zelf zijn gegrepen door hun vak. Zo breng je over wat motivatie eigenlijk is, hoe het voelt om iets interessant te vinden. Mede vanwege hun jonge leeftijd wilde ik zo min mogelijk les uit boeken en zo veel mogelijk les van mensen uit de praktijk. Dus niet: jongens, ik ben een journalist, stel maar vragen, maar: jongens, ik ben een journalist en wij gaan vandaag samen een krant maken. In de woorden van de leerlingen zelf: een school waar je echte dingen leert van echte mensen.”
Er brak een creatieve tijd aan. Terwijn belde tientallen vakexperts, die meestal direct enthousiast reageerden. “Mensen die met plezier hun vak uitoefenen begrijpen direct de bedoeling als je vraagt: zullen we dit nu eens toegankelijk maken voor kinderen? Je kunt als filosoof niet met kinderen van tien Plato en Kant doornemen, maar je kunt wel met kinderen filosoferen. Ik dacht: we stellen een heel goed basiscurriculum samen voor jongeren vanaf tien jaar. Met rechtsbeginselen, wiskunde, kunst en cultuur.”
Echt gemotiveerd
“Op een gegeven moment kwam alles zo duidelijk bij elkaar dat het volstrekt helder was wat ik moest doen,” zegt Terwijn. “Dat gebeurt als je echt gemotiveerd bent. Ik weet nog hoe ik op een gegeven moment op zoek moest naar financiering. Bedrijven vroegen: welk kind wil nu op zondag naar school? Ik antwoordde: allemaal, ze staan in de rij. Dat wist ik zeker.”
Terwijn kreeg het benodigde geld los, met dank aan IMC, een financieel handelshuis in Amsterdam. Maar ze behield de regie. Nu zegt ze: “Dat was vooruitstrevend van IMC, ik kreeg een mandaat. Als ik alles van tevoren had moeten verantwoorden, was het natuurlijk totaal mislukt.” Inmiddels betalen meer dan honderd andere bedrijven en fondsen mee. Dat moet wel, want de school telt negen vestigingen in zeven steden en heeft naast honderden vrijwilligers veertig personeelsleden in dienst. Maar de overheid en de leerlingen kost het nog steeds niets, zegt Terwijn trots. “Het is heel goed dat de civil society zich bemoeit met het onderwijs. Dat is nu veel normaler geworden, gelukkig.”
Sinds de oprichting dertien jaar geleden heeft de IMC Weekendschool een hoge vlucht genomen. Naast de zondagslessen voor tien- tot veertienjarigen zijn er huiswerkklassen onder leiding van vrijwilligers en een follow-uptraject voor veertien- tot achttienjarigen dat zijzelf future for life hebben genoemd. Er is studiebegeleiding, hulp bij het vinden van stages, en vooral een bloeiend netwerk waarin oud-studenten elkaar ondersteunen en op hun beurt zelf weer lesgeven. Terwijn zegt: “Ik vind de weekendschool nog een stuk rijker nu we alumni hebben. En de kinderen vinden het te gek om les te krijgen van jongeren die er zelf op hebben gezeten.”
Oude liefde
Terwijl de school draait als een machine, is Terwijn teruggedreven naar haar oude liefde, het onderzoek en de theorievorming. “Wat mij boeit is de vraag hoe jongeren greep krijgen op hun eigen motivatie. Dat lijkt misschien een kwestie van temperament, maar juist ouders en school kunnen daaraan veel bijdragen.”
In Amsterdam West heeft ze in dit kader eerstegeneratiemigranten geïnterviewd. “Dat zijn ouders voor wie de idealen van de Weekendschool een reuzenstap zijn. Als ze aanvoelen dat er misschien iets voor hun kind is te halen, helpt dat. Mij is opgevallen dat moeders daar in hun algemeenheid gevoeliger voor zijn. Voor de vaders geldt: als je je leven lang rotwerk hebt gedaan, is het ontzettend moeilijk om je voor te stellen dat het ook een plezier kan zijn om te werken.”
Aanvullend onderzoek, verdieping en geduld. Het is allemaal nodig om te voorkomen dat de weekendschool wordt gezien en gekopieerd als ‘een trucje’, zegt Terwijn. “Het gevaar bestaat dat mensen zeggen: geef mij het handboek aanvullend onderwijs, want dan mis je precies de bedoeling, namelijk motivatie prikkelen. Ik moet er niet aan denken dat de weekendschool als beleid geïmplementeerd gaat worden. Beter is werkzame mechanismen beschrijven, diverse praktijken creëren, en mensen opleiden in het werk.”
Investeren in motivatie is ook niet voorbehouden aan kinderen uit achterstandsmilieus, al is de situatie daar vaak het schrijnendst. Zegt Terwijn: “Ook op universiteiten lopen veel jongeren rond die niet weten waarom ze daar zitten. Doelloosheid gaat dwars door sociale klasse en opleidingsniveau heen. Maar het is maatschappelijk falen om genoegen te nemen met grote groepen jongeren die ongemotiveerd in het leven staan.”
Laatste reacties (4)
Prachtig initiatief. Waar zijn die 9 scholen?
Als het kan uitbreiden. Ik wil er best aan meewerken.
Als het kan uitbreiden. Ik wil er best aan meewerken.
Iedere keer als ik iets lees over de weekendschool raak ik opnieuw geroerd. Dat is voor mij het bewijs dat deze vorm van aandacht voor kinderen werkt!
"Wat mij boeit is de vraag hoe jongeren greep krijgen op hun eigen motivatie" Prachtig, waar liggen de dromen van jongeren... respect!
Deze mentaliteit hoort natuurlijk op iedere school te zijn. Alle kinderen horen deze aandacht, kansen en mogelijkheden te hebben. dagelijks toch?!
Waar
Wie
