NL editie / World edition

Alles voor de leerlingen

door Janny Groen


Als coördinator sociale veiligheid probeert Alice van der Mark met takt en doorzettingsvermogen spanningen op middelbare scholen te voorkomen. Daarvoor is meer nodig dan alleen hard optreden. “Je moet met elkaar in gesprek blijven, elkaar leren kennen.”

Alles voor de leerlingen Voor elke leerling zal ze knokken, ook al is de situatie nog zo uitzichtloos. “Want ieder jong mens is een ultieme inspanning waard,” zegt Alice van der Mark (58), sinds vijf jaar coördinator sociale veiligheid op het roc Mondriaan in Den Haag.

Makkelijk is dat niet in een gepolariseerde multi-etnische samenleving. Maatschappelijke spanningen sluipen immers ook de scholen binnen. Islamitische radicalisering, extreem-rechtse uitingen, cyberpesten, discriminatie, tienerzwangerschappen: het gaat de schoolpoort niet voorbij. ‘Biotoopjes van de BV Nederland’ noemt Van der Mark de onderwijsinstellingen. Ze refereert aan de paniek die de Damschreeuwer afgelopen jaar veroorzaakte tijdens de dodenherdenking. “Die opgefoktheid en nervositeit, die gevoeligheid en achterdocht die je op dat moment op straat zag, die zie je ook terug in het onderwijs.”

Handen schudden
In de maatschappij wordt heel fel gereageerd op orthodoxe moslims die om religieuze redenen weigeren personen van het andere geslacht een hand te geven. Mbo-scholen die leerlingen opleiden voor de praktijk, worstelen daar ook mee. Eind september werd Van der Mark geconfronteerd met Mehmet*, een jongen die sociaal-cultureel werker wil worden. Hij kreeg te horen dat hij die opleiding niet kon volgen, omdat hij weigert mannen en vrouwen de hand te schudden. Dat wordt in die beroepswereld niet geaccepteerd. Hij eiste zijn recht op onderwijs op. Een patstelling.

“En als het dan niet lukt het op te lossen, wordt Alice erbij geroepen,” zegt Van der Mark. Er was van alles voorgevallen. Hij was een uur te laat op een bemiddelingsgesprek gekomen en had zich niet netjes aangekleed zoals was gevraagd, maar was in een trainingspak komen opdagen. Hij had ook zitten liegen over praktijkbegeleiders die telefonisch niet bereikbaar waren. Van der Mark grijpt niet snel naar schorsing of straf, maar gaat vooral met argumenten de confrontatie aan.

“Ik zeg: als jij erin slaagt op niet al te lange termijn vier potentiële stageplekken te vinden, is er geen probleem. Je hebt dan aangetoond dat je best kansen hebt in de praktijk. Maar je mag niet bij familie gaan werken.” Mehmet slaagde daar niet in. Een nieuw bemiddelingsgesprek volgde. “Prima als je in je privésituatie geen handen wil schudden, zeg ik. Maar Mehmet, je bent hartstikke westers en je wilt goed functioneren. Is een hand geven dan zo erg?” Eigenlijk niet, oordeelde Mehmet, en hij gaf Van der Mark bij zijn vertrek een hand.

Ultraorthodoxe neef
Nauwelijks twee dagen later kwam Mehmet op zijn beslissing terug. Hij was bewerkt door zijn ultraorthodoxe neef, die economie, recht en management studeert op het hbo. Deze weerbarstige leerling, die problemen had met zijn ouders, was het huis uitgezet, en de neef had hem onder zijn hoede genomen. Mehmet kwam zelfs met beschuldigingen dat hij was bedreigd en was gedwongen handen te schudden. “Jullie zijn slecht, ik kan naar de rechter stappen,” fulmineerde hij.

Van der Mark sms’te hem dat ze boos was, omdat hij haar kent en haar toch ervan beschuldigde onbetrouwbaar te zijn. “Die jongen is heel erg beïnvloedbaar. Zoals veel van onze leerlingen zit hij klem tussen twee culturen.” Ze heeft deze zaak nu even laten rusten, maar geeft Mehmet nog niet op. Over een paar maanden neemt ze weer contact met hem op. “Want ook die jongen verdient een goede toekomst hier. We moeten met elkaar in gesprek blijven, elkaar leren kennen. Dan komt er wellicht een keer een doorbraak. Dat is niet alleen zijn belang, maar ook het onze.”

Met die instelling, die tegen de tijdgeest indruist, probeert Van der Mark oplossingen te zoeken voor complexe problemen. Ze vertelt daar graag over bij een kopje koffie in de schoolkantine of een chique lunch in het restaurant, waar leerlingen in opleiding – soms onhandig – bedienen. In al haar verhalen klinkt compassie door met opgroeiende jongeren die zoeken naar een identiteit, fouten maken, wispelturig zijn.

Grenzen stellen
Dat betekent niet dat ze soft is en de leerlingen naar de mond praat. Van der Mark: “Je moet structuur bieden, duidelijk zijn, grenzen stellen.”
Ze vertelt over een jongen die werd gepest en vervolgens zijn pestkop met een stoel op het hoofd sloeg. “Geweld staan we nooit toe, daar ligt een duidelijke grens.” Beide jongens werden geschorst. Er vond een gesprek plaats met de ouders. ‘Verbijsterd’ was Van der Mark over de ontmoeting met de vader van de meppende jongen. “Die haalde de Thora erbij, waarin zou staan dat bloed met bloed moet worden vergolden. De vader betreurde het dat de jongen zijn werk niet had afgemaakt.”

Van der Mark kijkt in zo’n geval naar het klimaat in de klas als geheel. Hoe kan zoiets ontstaan? “Het was een klas met een aantal verbaal nogal directe Westlanders. De een heet kankerlijer, de ander mongool. Zo spreken ze elkaar aan. Sommige docenten grijpen dan niet in. Die geven, in overdrachtelijke zin, lucifers aan jongeren die rondlopen met jerrycans benzine. Dan moet er aan de docentenkant ook iets gebeuren.”

Het gebruik van geweld is altijd over de grens, dat wordt ook duidelijk gemaakt aan de leerlingen. Maar ook dan vindt Van der Mark het moeilijk een pupil voorgoed af te serveren, zeker als die zekere talenten heeft geëtaleerd. Rachid bijvoorbeeld, die de modeopleiding volgde. Een macho tussen meiden en een aantal homoseksuele jongens. “Dan weet je, dat wordt link.” Rachid, die zijn ex-vriendin op school in elkaar had geslagen, werd vanwege dit incident een halfjaar voor zijn eindexamen van school gestuurd. “Als je hem dan aan zijn lot overlaat, staat hij op straat zonder diploma en zonder toekomst.”

Ze is gaan praten met oud-leerling Omar Munie (zie kader), een jonge succesvolle tassenontwerper, waar Rachid eerder een prima stage had doorlopen. Die jongen had het in de vingers. Rachid mocht na haar bemiddeling bij Munie een tweede stage doen. Daarna is Van der Mark lang op zoek geweest naar een school waar de tassenontwerper in spe zijn opleiding zou kunnen afronden. Dat is haar, tot haar grote spijt, niet gelukt. “Rachid heeft bij Carglass gewerkt en springt nu bij in de kledingzaak van zijn zus. Ik zie dat niet als eindstation. Ik ben ervan overtuigd dat we in positieve zin nog van hem gaan horen.”

Veiligheidsadvies
Ze dist het ene na het andere schrijnende verhaal op, niet alleen uit de eigen praktijk. In opdracht van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) werkt Van der Mark aan een veiligheidsadvies voor mbo-scholen. Daarvoor trok ze langs roc’s in het hele land, en overal zag ze schoolbesturen worstelen met sociale veiligheid. “Wij zijn ermee aan de slag gegaan. Maar we verzetten ons tegen simpele, repressieve maatregelen die over ons worden uitgestort. Uitgangspunt daarbij is vaak niet de vraag hoe scholen probleemjongeren weer op de rails kunnen krijgen. Belangrijker lijkt dat ze geen overlast veroorzaken en dat ze worden geregistreerd. Jongeren die zo stoned zijn als een garnaal maar verder kalm zijn, worden met rust gelaten. Maar die blijven wel bungelen.”

Het individuele belang van de leerling raakt zo steeds verder op de achtergrond, constateert Van der Mark. Het kabinet-Rutte heeft zelfs een apart veiligheidsministerie ingesteld en ook bij OCW wordt veiligheid steeds breder uitgemeten. In het kader van het programma Veilige Publieke Taak Onderwijs functioneerden al veiligheidsadviseurs, kwaliteitsteams en veiligheidsmonitors, en er is besloten per augustus 2012 een verplichte incidentenregistratie in te voeren. Van der Mark: “Daarbovenop moet er, in reactie op incidenten in Duitsland en Finland, nu ook weer een plan van aanpak komen voor school-shootings. Ik ben niet tegen een crisisbeleid en ook niet tegen het registreren, analyseren en evalueren van incidenten. We moeten weten wat speelt. Maar waarom zo veel aandacht voor shootings? Hoeveel geld, tijd en energie gaat daar niet in zitten?” Ze heeft sterk de indruk dat dat nieuwe beleid voortkomt uit de behoefte van de politiek zich in te dekken voor het geval er ooit zou worden geschoten op een Nederlandse school.

“De onderwijswereld gaat nu helemaal aan de achterkant zitten van de problematiek en vergeet de voorkant: preventie. Onder preventie versta ik het creëren van een goed schoolklimaat waarin leerlingen en docenten op een fatsoenlijke manier met elkaar omgaan. Zo’n klimaat bereik je niet met repressie en de inzet van extra beveiligers. Misschien wordt een school wel veiliger zonder hen. Heb je vijf beveiligers rondlopen, dan letten slechts vijf personen op. Verder is vrijwel niemand alert. Iedereen moet zich thuis voelen op school. Dat betekent dat docenten en leerlingen meer rekening met elkaar moeten houden.”

Klinkt simpel, maar dat is het niet. Want hier botsen de individualistische en collectieve beleving van verantwoordelijkheid. “Bij veel allochtonen staat God voorop, in God ligt het goede besloten. Dan komt de familie, dan wij en ik kom op de vierde plaats. In de Nederlandse cultuur staat ik op één. Wij rationaliseren, hangen aan rechten en plichten, aan regels.”

Van der Mark krijgt nogal eens te horen: ‘het moet van Allah’. Bijvoorbeeld als er een conflict is over gebedsruimte, handen schudden of het dragen van een gezichtssluier. “Dan zeg ik: dat is geen argument, dat is een standpunt. Het is een taai gevecht, maar ik ben optimistisch. Als wij iets van onze ratio loslaten en zij minder vasthouden aan hun onwrikbare standpunten, komen we wel bij elkaar.”

Omar Munie
In zijn werkkamer aan de Haagse Binckhorstlaan draait Omar Munie (23) klassieke muziek. “Dat geeft rust, mijn leven is nogal hectisch,” verklaart de succesvolle tassenontwerper. Aan de wand hangen foto’s van zijn grote inspiratoren. Nelson Mandela: “Die brengt mensen bij elkaar.” Michael Jackson: “Was buitengewoon creatief.” Oud-bokser Mohammed Ali: “Had een enorm doorzettingsvermogen.” En directeur Erik Staal van de woningcorporatie Vestia: “Hij bood mij een pand aan, stimuleerde mijn carrière.”

Munie, oud-modeleerling van het roc Mondriaan, is nu zelf een rolmodel voor talloze mbo’ers. Vanwege zijn instelling en bijzondere levensverhaal. Op 9-jarige leeftijd ontvluchtten Munie en zijn familie de burgeroorlog in Somalië. Hij groeide op in Zierikzee. Tegen de zin van zijn moeder, die hoopte dat hij boekhouder zou worden, volgde hij een mode-opleiding. “Ik kwam uit een kleermakersfamilie. Mijn moeder had gebikkeld om haar kinderen een betere toekomst te geven. Mode zag zij niet als vooruitgang.”

Al tijdens zijn studie ontwierp hij tassen, die hij aan medeleerlingen voor 35 euro verkocht. Of hij vloog er in het weekeinde mee naar New York. “Verdienen deed ik er niet aan, als ik mijn ticket er maar uithaalde. ’s Maandags zat ik gewoon weer in de klas.”

In 2007 werd hij ‘mbo-uitblinker van het jaar’. Hij had al een eigen bedrijf voordat hij zijn studie had afgerond. Munie is inmiddels een grote naam in de modewereld. Hij geeft workshops (‘Ontwerp je eigen designtas’), verkoopt in Amsterdam, New York en Parijs.

Sinds drie jaar is zijn atelier een erkend leerbedrijf. Munie begeleidt continu zo’n 25 stagiairs, overigens niet alleen van mbo-niveau. “Ze komen van Nijenrode, van de kunstacademie en het hbo. Ze zoeken me op, vinden het leuk hier te werken.” Hij deinst er ook niet voor terug als lastig te boek staande leerlingen een kans te bieden. Aan Rachid (22) bijvoorbeeld, die vanwege een geweldsincident van het Mondriaan is gestuurd. Munie: “Stagiairs moeten bij mij presteren. Als ik vraag de showroom (waar zijn tassen staan uitgestald) schoon te maken, moeten ze niet één tafeltje opruimen, maar alles aanpakken. Achter de naaimachine op een opdracht zitten wachten, accepteer ik niet. Je moet initiatief tonen. En nooit te laat komen, zelfs geen twee minuten.”

Rachid is volgens Munie heel creatief. Aanvankelijk wilde Munie hem niet terug, omdat hij altijd te laat was. “Ik begin om halftien, dat zijn directeurstijden. Als je dan niet op tijd kunt zijn, ben je niet serieus bezig.” Munie spreekt de straattaal van Rachid en komt hem ook wel in het uitgaansleven tegen. “Daar kunnen we goede vrienden zijn, maar op het werk moet hij presteren.” Wanhopig, omdat hij op school niet meer terug mag komen, beloofde Rachid beterschap. Munie: “Hij kwam eerder, bleef langer en werkte soms in de weekeinden. Hij was in een flow. Nu maakt hij zijn eigen tasjes. Rachid is wel zeer teleurgesteld dat hij niet terug kan naar het Mondriaan.”

De voornaamste boodschap die Munie Rachid en andere stagiairs meegeeft is: “Kijk naar hoe ik het heb gedaan, volg je gevoel, doe wat je echt leuk vindt.” Geregeld rijdt hij met een bus langs mbo-scholen om leerlingen te inspireren. “Wat me opvalt, is dat de meesten zich passief opstellen. Komen er zo’n 25 jongeren in m’n bus, hebben er twintig niet nagedacht over hun toekomst. Ik vertel mijn verhaal en dan blijken er twintig ineens wel te durven dromen. Voor mij is dromen: willen uitblinken in je vak. Ik ben misschien niet de beste designer of de beste ondernemer. Maar ik heb een gigantisch doorzettingsvermogen. Dat pakt niemand mij af.”

 

*) Om privacyredenen is de naam Mehmet gefingeerd.




Delen



Laatste reacties (4)

Alice van der mark
Geplaatst op: vrijdag 28 januari 2011 om 23:47
Het vervolg.
Vanavond de ombudsman gezien.
Meisje van een roc wordt niet toegestaan haar opleiding af te maken omdat ze flauw valt.
De oplossing wordt medisch gerealiseerd maar toch is ze gedwongen haar opleiding bij een particulier instituut voor veel geld af te maken want ze moet van school. Daar wiord ik weer zo boos om! waarom?
Netty Gelijsteen
Geplaatst op: zondag 23 januari 2011 om 17:46
Mooi artkel over Alice en haar manier van werken. Ik herken veel. Ook mijn aanpak is steeds observeren wat deze leerling nodig heeft. In de praktijk moeten daarvoor vaak overtuigingen bij anderen sneuvelen om een brug te kunnen slaan naar de betreffende leerling.
Binnenkort krijg ik mijn bul en ben daarmee een Meesterlijke Professional. Mijn onderzoek gaat over de invloed van de docent op het zelfvertrouwen van de leerling. Dat sluit goed aan bij Alice haar aanpak.

Succes voor alle docenten die zich al dan niet in het artikel herkennen.
ab kools
Geplaatst op: dinsdag 4 januari 2011 om 21:04
boeiende bijdragen...
JohnV12
Geplaatst op: dinsdag 4 januari 2011 om 10:28
Ach handjes schudden , vele belangrijk gevonden bijgelovige mensen houden daar wel van , minimale formaliteiten waar men zich bij staande kan houden , vooral als het wat minder met hun aandacht gaat , of er zelfs hun alter ego aan op te trekken . Nee lieve mensen , mijn vrienden kies ik zelf wel uit .

Met alle respect maar carriere succes verhalen zijn nog niet ook , islam themas . De jongeren zijn zoekende , willen een eigen leven . Allah kan dat niet en nooit geestelijk bieden en de westerse maatschappij geeft het niet weg, sterker , laat je geloven dat het wel kan . Structuur is typisch z,n woordje dat vaak met orde en netheid word geassocieerd , dit moet echter slechts een gevolg zijn en niet een doel opzich . Met dit voor ogen hebbende , in een westerse wereld is er helemaal geen structuur , en er is niet slechts de wind, die van marktconcurrentie , maar het verkrijgen van een stukje grond , een woning , een plaats om jezelf te zijn , deze dingen moeten blijkbaar allemaal met goedkeuring en in keurslijfdigheden worden beheerst . Onnoemelijke machtige onzin regels beheersen de samenleving welke een gedegen natuurlijke contact dusdanig verstoren, dat de mensen om niets ruzie moeten hebben . Dat alles is de schuld van een structuurloze antimaatschappelijk bovenbaas bewind , voor hen zinneprikkelend en hartsverstikkend tegelijk, maar bedorven eten lust - ik - niet -

Allah had regels die op een sociale samenleving en natuur omgang betrekking heeft gehad, in deze structuurloze wereld bied Allahs pilot structuur en sharia, zijn bangmakende en liefde voor verwoestende straffen dan ook geen antwoord meer , want dat is voor het Hoge Inzicht een teken van een lozer , en lozers hebben we genoeg .

Plaats een reactie













Ik wil mij graag aanmelden voor de One11-nieuwsbrief.






Waar



Wie

Janny Groen

Janny Groen

Janny Groen is onderzoeksjournalist bij de Volkskrant. Sinds de moord op Theo van Gogh schrijft ze over de moeizame nesteling van de islam in het Westen en Nederland in het bijzonder.

Waarom

"Ik doe mee omdat One11 kiest voor verhalen met een positieve invalshoek, zonder dat dat naïeve journalistiek oplevert. Het wordt geen onbeduidende goednieuwssite. Door de ogen van inspirerende mensen wordt serieuze problematiek beschreven."