Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
Opgejaagd maar vrij
door Janny Groen en Annieke Kranenberg
De islamitische popzangeres Deeyah vluchtte van Noorwegen naar Engeland en de VS. Ze strijdt met muziek en film voor de vrijheid van meningsuiting en confronteert moslimfundamentalisten met hun hypocrisie. “Kennelijk is het tonen van een stukje huid een grotere zonde dan geweld tegen vrouwen.”
Vanuit Atlanta, waar de voormalige Noors-Pakistaanse popzangeres Deeyah in ballingschap leeft, zet ze het ene idealistische project na het andere op. Ze hoopt in 2011 haar film over eergerelateerd geweld af te ronden. “Een instructiefilm,” zegt ze over de telefoon, “bedoeld voor onderwijskrachten, politieagenten, welzijnswerkers. Maar ook voor moslimfamilies die moord als enige uitweg zien om de eer van een vrouw te redden.” ‘Schokkend’ vindt ze de statistieken die ze onder ogen kreeg van eerwraakzaken in Europese landen. In Groot-Brittannië worden zo’n tien tot vijftien vrouwen per jaar vermoord vanwege de familie-eer. “Het is zelfs nog erger. Er zijn vrouwen die zelfmoord plegen, als vermist worden opgegeven, of worden ontvoerd om in hun herkomstland te worden omgebracht. Die zaken zie je niet in de eerwraakstatistieken terug.”
Deeyah (33) sprak in Engeland met een geweldige moslimadvocaat, vertelt ze. “Een islamitische man die strijdt voor vrouwenrechten. Hij stelt dat mannen religieuze en culturele argumenten of andere excuses gebruiken, maar dat eerwraak uiteindelijk niet meer is dan machtsmisbruik.”
Taboe op muziek
Film is eigenlijk niet haar terrein, muziek zit haar meer in het hart. “Muziek overstijgt barrières van taal, ras, politiek, religie, etniciteit, sociaaleconomische status en culturele verschillen”, zegt ze lyrisch. “Muziek raakt bij vrijwel iedereen een snaar, misschien alleen niet in kringen van moslimfundamentalisten. Want daar is muziek taboe.”
De cd Listen to the banned, die ze in de zomer van 2010 uitbracht, ziet ze als instrument voor sociaal activisme. Het is een verzameling nummers van musici die in hun eigen land worden gecensureerd en veelal in de cel belanden. Zoals de Kameroener Laprio de Mbanga, wiens nummer ‘Constitution Constipée’, gericht tegen de dictatuur, populairder werd dan het volkslied. Of de Soedanese zanger Abazar Hamid, die genoodzaakt was het land te ontvluchten nadat hij in Darfur een einde had willen maken aan een vloed van haatzaaiende liederen die etnisch geweld uitlokken.
Haar missie, opkomen voor de onderdrukten en gecensureerden, komt voort uit haar eigen ervaringen. Ook zelf is ze zwaar bedreigd en opgejaagd door fundamentalistische moslims, die haar optredens als popdiva te vrijmoedig vonden. Ze is Noorwegen ontvlucht en later ook Engeland, en is eind 2006 gestopt met optreden. “Ik kon die bedreigingen wel verwerken. Maar onverteerbaar vond ik dat ook mijn familie werd geterroriseerd. Mijn broertje werd in elkaar geslagen, vanwege mijn ‘schaamteloze en hoerige gedrag’. Ik gunde mijn familie rust en ben gestopt, met pijn in het hart.”
Theo van Gogh
Wij ontmoetten Deeyah voor het eerst in 2005 in een hip hotel in de Londense wijk Kensington. Ze was toen 28, nog actief in de popmuziek en was net met de dood bedreigd vanwege een uitdagende videoclip waarin ook een beeld van de vermoorde Nederlandse filmmaker Theo van Gogh was gemonteerd. Met de clip ‘What will it be’ wilde ze terugvechten. “Of ik verdwijn uit de popmuziek en ik stop met alles waar ik voor sta. Of ik doe iets wat ik nog nooit heb gedaan: ik vertel alles. Ik vertel de wereld wat zich afspeelt onder de verstikkende deken van het stilzwijgen onder moslims,” vertelde ze in Londen. Ze koos voor het laatste.
Deeyah stuitte op Theo van Gogh (‘een martelaar van de vrije meningsuiting’) toen ze wilde uitvinden hoe andere moslima’s soortgelijke situaties het hoofd bieden. Ze kwam in contact met Irshad Manji, de Canadese feministe die opkomt voor onderdrukte moslima’s. En ze raakte onder de indruk van de kracht van Ayaan Hirsi Ali, die ze pas veel later in Amerika voor het eerst zou ontmoeten. Ze voelde zich steeds meer gesterkt in het idee dat ze zich moest uitspreken. Do you stand up, lay down or follow?, luidde het refrein van haar videoclip. Al haar woede legde ze in het filmpje, dat ze zelf regisseerde.
Verloren generatie
“Ik heb geen kritiek op de islam”, benadrukte Deeyah tijdens dat gesprek in Londen. “Ik bekritiseer de mensen die haat en geweld propageren in naam van de islam en hun cultuur. Zij zijn een ziekte in deze samenleving. Het is slechts een klein groepje dat keihard schreeuwt. Deze mensen maken mijn leven moeilijk. Maar inmiddels zijn ze ook jullie probleem geworden.”
Op dat moment was haar video nauwelijks op tv te zien. Een Britse muziekzender had de clip van het scherm gehaald nadat er dreigbrieven waren binnengekomen. Haar toenmalige agent wilde geen optredens voor haar in Londen boeken omdat ze een veiligheidsrisico’ zou zijn. Toch voelde Deeyah zich voor het eerst vrij. Omdat ze trouw was aan zichzelf. Wat haar uiterlijk betreft, heeft ze nooit grote compromissen gesloten – “Ik vind niet dat ik eruit zie als een slet, dus verander ik mezelf ook niet” –, maar ze heeft wel jarenlang gezwegen, heen en weer geslingerd tussen openheid en loyaliteit aan haarzelf, aan haar familie en aan de moslimgemeenschap.
Haar vader, van Pakistaans-Indiase afkomst, was de eerste die in Noorwegen te maken kreeg met kritiek op het gedrag van zijn dochter. Deeyah – haar echte naam is Deepika Thataal – was toen negen jaar oud en trad al op. Andere moslims zeiden tegen hem: “Wij laten dat onze zoon niet eens doen, laat staan onze dochter.”
Bizar politiek spelletje
Naarmate Deeyah zich ontwikkelde tot jonge vrouw en haar eigen kleding begon te dragen, werden de reacties agressiever. Op de middelbare school werd ze bijna ontvoerd door jonge moslims omdat ze volgens hen ‘porno’ maakte. Tijdens een concert tegen geweld – ze was zestien jaar en inmiddels beroemd – kreeg ze pepperspray in het gezicht gespoten.
In de Noorse media werd Deeyah naar voren geschoven als het toonbeeld van een geïntegreerde moslima. In werkelijkheid voelde ze zich vaak ontheemd. “Net als zo veel ‘buitenlanders’ die in Noorwegen zijn geboren. Wij zijn een verloren generatie. We zitten gevangen tussen twee culturen, die van onze ouders en die van het Westen.”
De druk op haar familie nam toe. Zelfs haar opa, een van de eerste gastarbeiders in Noorwegen en een vooraanstaand man in de moslimgemeenschap, kreeg verwijten. Op zestienjarige leeftijd besloot ze het huis uit te gaan, opdat haar familie met rust gelaten zou worden. Dat loste echter niets op.
Anderhalf jaar later vertrok ze naar Londen. Ze kende er niemand, belandde in een gettowijk. Tegen een Noorse journalist vertelde ze voor het eerst over de bedreigingen aan haar adres. De volgende dag berichtte de krant dat Deeyah was weggepest uit Noorwegen. “Toen begon de shit pas echt.” Ze werd gebeld door woedende moslimorganisaties uit Noorwegen die eisten dat ze haar woorden terugnam, omdat ze haar eigen mensen in een kwaad daglicht had gesteld. Het was verkiezingstijd in Noorwegen en extreemrechts gebruikte Deeyahs verhaal voor hun campagne: ‘Dit gebeurt er als je ze binnenhaalt, ze jagen zelfs hun eigen soort weg’.
Deeyah: “Ik werd de kop van jut in een bizar politiek spelletje. Het laatste wat ik wilde was extreemrechts in de kaart spelen. Racisme is het ergste wat er is. Als elfjarig meisje ben ik door een witte man bespuugd.”
Haar ouders smeekten haar het verhaal terug te nemen; de druk was te groot geworden. Uiteindelijk ging ze overstag en beweerde ze in nieuwe krantenartikelen dat het allemaal niet zo erg was geweest. “Dit is het voorval waar ik mij het diepst voor schaam. Ik heb zelfs een paar jaar niet met mijn vader gepraat, omdat ik had gewild dat hij voor me opkwam.”
Onthullende kleding
Jaren later, toen haar videoclip ‘Plan of my own’ in Engeland uitkwam, wekte ze de toorn van de Britse moslimgemeenschap. Opnieuw vanwege haar kleding en omdat ze in de clip met een zwarte man danst. “Ze zijn zó racistisch.” Deeyah voelde zich toen wel gesteund door moslimvrouwen. Ze kreeg veel reacties, vooral van meisjes, die zeiden dat ze de strijd niet moest opgeven. Tijdens een bezoek aan Oslo pakte een vrouw met hoofddoek in het postkantoor haar hand vast en zei dat iemand zijn nek moet durven uitsteken, omdat de rest daar later baat bij zal hebben. Deeyah: “Die vrouw had geen idee dat ze met die ene opmerking duizend negatieve ervaringen had uitgewist. Ik verliet huilend het postkantoor.”
Van liberale moslimvrouwen kreeg ze ook kritiek. Deeyahs boodschap zou verloren gaan door haar onthullende kleding. Zo laat ze aan het einde van de clip ‘What will it be’ de boerka van haar lichaam glijden en stapt ze in bikini in een zwembad. Ze had een dubbele boodschap: “Ten eerste moet je als vrouw kunnen kiezen of je wel of geen boerka draagt. Ik heb voor beide keuzen respect. Daarnaast wil ik met deze scène de hypocrisie belichten. Dit filmpje bevat wrede en onmenselijke fragmenten van vrouwen die worden doodgeschoten. Maar kennelijk is het tonen van een stukje huid een grotere zonde dan geweld tegen vrouwen.”
Ook in Londen werd het leven haar door fundamentalistische moslims onmogelijk gemaakt. Deeyah vluchtte opnieuw, vestigde zich in Atlanta en maakte, om haar familie te sparen, een einde aan haar muziekcarrière. Maar haar strijd tegen onderdrukking geeft ze niet op. “Zoals ik steun putte uit de activiteiten van Irshad Manji en Hirsi Ali, zo wil ik andere moslimvrouwen helpen. Misschien ben ik met mijn huidige projecten nog wel effectiever.”
Sisterhood
Behalve de eerwraakfilm en de cd Listen to the banned, zette ze de afgelopen jaren het mixtapeproject Sisterhood op. Achttien moslimmeiden uit verschillende landen en drie werelddelen die rappen, zingen en dichten, bracht ze samen op de site Deeyah Presents. Zoals de Brits-Pakistaanse Dizie MC, die rapt over de schending van mensenrechten. Phoenix, een rapper uit Dubai van Jemenitische afkomst die jonge vrouwen aanspoort hun dromen na te jagen. Of de Pakistaans-Amerikaanse Amreen die in haar song ‘Judge’ wijst op de gevolgen van eerwraak. “Moslimmeiden moeten weten dat ze niet alleen staan in hun creatieve strijd”, zegt Deeyah.
Haar nieuwe muziekbedrijfje Fuuse Mousiqi richt zich op muziek ‘die draait om mensenrechten en de vrijheid van meningsuiting’. Ze heeft een serie vrouwenalbums op stapel staan: “De moslimvrouw, de Afrikaanse vrouw, de Latijns-Amerikaanse vrouw, de wereldvrouw. In elk album wordt een boekje ingestoken met informatie over hoe het gesteld is met vrouwenrechten in de specifieke regio.”
Luistert ze weleens naar muziek puur voor het plezier? Deeyah: “Natuurlijk, ik kan me helemaal in muziek verliezen. Maar ik heb te veel meegemaakt om zelf alleen maar amusement te willen maken.”
Laatste reacties (6)
Muziekcensuur: een doodgezwegen zaak!
Google zoekresultaten afgelopen jaar: 19 berichten in het Nederlandse taalgebied.
Onderdrukking van muzikanten en componisten is niet beperkt tot Islamitische gemeenschappen.
Gecensureerde schrijvers krijgen vlot aandacht van mensenrechtenorganisaties en media. Muzikanten in conflict met overheden of bepaalde belangenorganisaties worden vaak in stilte genegeerd.
Donderdag 3 maart 2011 Music Freedom Day!
In Nederland wordt op deze dag de muziekdocumentaire Afghan Star getoond in het Tropentheater te Amsterdam. Muziekpublicist Stan Rijven leidt de avond en zal in gesprek gaan met Ole Reitov, programmamanager van Freemuse (Freedom of Musical Expression) uit Kopenhagen.
Freemuse zet zich in voor de vrijheid van onderdrukte en doodgezwegen muzikanten en stimuleert wereldwijde acties en evenementen tegen muziekcensuur.
Google zoekresultaten afgelopen jaar: 19 berichten in het Nederlandse taalgebied.
Onderdrukking van muzikanten en componisten is niet beperkt tot Islamitische gemeenschappen.
Gecensureerde schrijvers krijgen vlot aandacht van mensenrechtenorganisaties en media. Muzikanten in conflict met overheden of bepaalde belangenorganisaties worden vaak in stilte genegeerd.
Donderdag 3 maart 2011 Music Freedom Day!
In Nederland wordt op deze dag de muziekdocumentaire Afghan Star getoond in het Tropentheater te Amsterdam. Muziekpublicist Stan Rijven leidt de avond en zal in gesprek gaan met Ole Reitov, programmamanager van Freemuse (Freedom of Musical Expression) uit Kopenhagen.
Freemuse zet zich in voor de vrijheid van onderdrukte en doodgezwegen muzikanten en stimuleert wereldwijde acties en evenementen tegen muziekcensuur.
als ned. christ. moeder van een moslima wil ik zeggen meisje ik ben trots op je om het feit dat je alles doet om het recht op respect voor vrouwen te verdedigen. Vrouwen worden nog steeds gezien als 2e rangs en zichtbaar binnen de islam, maar onzichtbaar overal.Dank one11 voor het openen van onze ogen en voor het positieve dat pas echt belangrijk is. Er is nl. altijd hoop voor wie geloven en doen
I am shocked by reading the story about Deeyah and at the same time I realize that I knew it already. As cameraman for worldnews (NOVA eo)I travelled 30 years around the world, incl a lot of islamic countries. The story about her is true and I feel it as a shame for the western world, in which I live. Hopefully, Deeyah is strong enough to survive! I like to participate as cameraman, in her filmingprojects to change the opinions.
Wat mijn zusje zegt!
Net zoals het communistische stelsel in elkaar klapte vanaf het moment dat het einde van deze doodlopende weg eindelijk bereikt was en men voor de noodzaak tot hervorming kwam te staan, zo zal ook de Islam alleen te hervormen zijn door het op te heffen. Tot dat moment zullen problemen als hierboven beschreven zich blijven voordoen en zal steeds weer opnieuw de inflexibiliteit van de Islam blijken. Als gezegd, totdat de Islam verdwijnt. Dat moment komt, want alle systemen die zich niet weten aan te passen, zullen verdwijnen, hoe men ook poogt dat moment uit te stellen.
We dienen goed te beseffen dat de bovenbeschreven problemen voortkomen uit de Islam zelf. Ook de fundamentalisten baseren hun denken en daden op de Islam en rechtvaardigen deze met de Islam. Neem de Islam weg, en de basis valt onder al deze problemen weg. Het is dan ook niet te begrijpen dat de mensen die mededogen tonen met vrouwen als Deeyah en haar in haar houding stijven, toch niet de Islam afwijzen, hoewel ze vaak zelf niet Islamitisch zijn. Dit gedrag is uiterst hypocriet, want daarmee houd je de voedingsbodem voor deze problemen in stand, terwijl je zegt ze te bestrijden. Maar misschien is hypocrisie wel de kern van het progressieve denken, althans van het denken van die mensen die menen progressief te zijn.
We dienen goed te beseffen dat de bovenbeschreven problemen voortkomen uit de Islam zelf. Ook de fundamentalisten baseren hun denken en daden op de Islam en rechtvaardigen deze met de Islam. Neem de Islam weg, en de basis valt onder al deze problemen weg. Het is dan ook niet te begrijpen dat de mensen die mededogen tonen met vrouwen als Deeyah en haar in haar houding stijven, toch niet de Islam afwijzen, hoewel ze vaak zelf niet Islamitisch zijn. Dit gedrag is uiterst hypocriet, want daarmee houd je de voedingsbodem voor deze problemen in stand, terwijl je zegt ze te bestrijden. Maar misschien is hypocrisie wel de kern van het progressieve denken, althans van het denken van die mensen die menen progressief te zijn.
Wat een moedig mens. Hopelijk laten jonge moslims zich door haar inspireren.
En wat jammer dat mensen zoals Fleur Agema van de PVV (maandag op tv met Wilfried de Jong) zelfs uit dit mooie verhaal dan weer de negatieve elementen pakken om de stop van de massaimmigratie te promoten ...
Daarom nogmaals: geweldig initiatief One11! Laat de mens zien en niet de doemscenario's, de stigma's en andere ongrijpbare, angstzaaiende dingen.
Ga zo door!
groeten,
Dorien Schottelndreier
En wat jammer dat mensen zoals Fleur Agema van de PVV (maandag op tv met Wilfried de Jong) zelfs uit dit mooie verhaal dan weer de negatieve elementen pakken om de stop van de massaimmigratie te promoten ...
Daarom nogmaals: geweldig initiatief One11! Laat de mens zien en niet de doemscenario's, de stigma's en andere ongrijpbare, angstzaaiende dingen.
Ga zo door!
groeten,
Dorien Schottelndreier
Waar
Wie
Janny Groen en Annieke Kranenberg
Janny Groen is onderzoeksjournalist bij de Volkskrant. Sinds de moord op Theo van Gogh schrijft ze over de moeizame nesteling van de islam in het Westen en Nederland in het bijzonder. Annieke Kranenberg is chef verslaggeverij bij de Volkskrant. Tot voor kort schreef zij met name over radicalisering, terrorisme en emancipatievraagstukken.Waarom
"Ik doe mee omdat One11 kiest voor verhalen met een positieve invalshoek, zonder dat dat naïeve journalistiek oplevert. Het wordt geen onbeduidende goednieuwssite. Door de ogen van inspirerende mensen wordt serieuze problematiek beschreven." (JG)"Helden, dank voor jullie moed en jullie verhalen." (AK)