Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
Warda's positivisme breekt slopers
door Michel Maas
Docente Warda Hafidz gaf haar goedbetaalde baan in Jakarta op om zich volledig te kunnen inzetten voor de allerarmsten op Java. Haar organisatie Urban Poor Consortium biedt hun een fatsoenlijk dak boven het hoofd en meer zekerheid voor de toekomst.
De rivier beneden heeft zich teruggetrokken op de bodem van zijn bedding en kabbelt onschuldig tussen de modder. Dinsdag, na urenlange regenval, kwam het water nog over de rand van de dijk, bijna tot in de huizen van Bratang Gede. Suroto ziet de rivier achter zijn huis al vijftig jaar stijgen en dalen. Hij leeft ermee. Hij kan niet anders. Ooit was hij schoonmaker op het Amerikaanse consulaat, en van het loontje dat hij daar verdiende kon hij alleen maar een huisje bovenop de dijk betalen. Het was er vochtig, zat vol ratten, de oever was een vuilnisbelt – maar hier woonde hij sindsdien.Toen de gemeente jaren geleden besloot dat zij de huizen op de dijk zou gaan slopen, zag Suroto zijn wereld instorten. Maar in 2004 mengde de activiste Warda Hafidz zich in de strijd. Warda had in de hoofdstad Jakarta al tientallen van dit soort gevechten gevoerd. Sinds 1993 voerde zij daar actie voor de straatventers, de becak-rijders en de mensen die in de krottenwijken woonden. Het waren de jaren van de economische boom. Overal werd gebouwd, en overal waar werd gebouwd, werden mensen weggejaagd. “Niemand verdedigde ze”, zegt Warda. “Zij konden alleen naar de LBH [een Indonesische variant van het bureau voor rechtshulp, red.]. Maar daar werd alleen gekeken naar de juridische kant van de zaak, en juridisch hadden deze mensen geen poot om op te staan: ze hadden geen legale status.”
Reformasi
Warda Hafidz gaf haar baan als docent in Malang eraan om in Jakarta te leven in rechtstreeks contact met het volk. In 1997 zette zij het Urban Poor Consortium (UPC) op, een organisatie die zich inzet voor de allerarmsten. Het waren de nadagen van de dictatoriale president Soeharto. Het economische wonder zakte in elkaar, en in 1998 werd Soeharto door massale straatprotesten tot aftreden gedwongen. Indonesië maakte daarop een democratische revolutie door, de Reformasi, en ook Warda werd gegrepen door het vuur: “Er hing een sfeer van verandering in de lucht. Ineens was alles mogelijk in Indonesië.”
Onder Soeharto was demonstreren gevaarlijk. Mensen leerden vooral hun mond te houden en alles wat ze overkwam, lijdzaam te ondergaan. “Wij organiseerden de ene demonstratie na de andere, om de cultuur van de stilte te doorbreken”, zegt Warda. “Elke dag waren er demonstraties. Maar al gauw merkten wij dat die niets uithaalden. Terwijl de mensen demonstreerden, gingen aan de andere kant de zaken door alsof er niets was gebeurd. De Reformasi verloor momentum, het werd weer business as usual.”
Warda Hafidz was getuige van tientallen uitzettingen. Hele wijken werden platgewalst, en de mensen werden zonder pardon eruit geknuppeld. En er was niets wat het UPC daartegen kon doen. Soms was er een klein succesje – een tijdje uitstel van executie, wat compensatie voor de bewoners –, maar het resultaat was altijd dat de overheid toch deed wat zij wilde.
Ten einde raad
“Het werken in Jakarta was zo frustrerend. Wij verloren elke keer weer. Ik was moegestreden, moe om te moeten toezien hoe justitie elk jaar weer al die mensen uit hun huisjes zette. Elke keer weer hetzelfde probleem, en elke keer weer dezelfde uitslag. Wij voelden ons totaal overbodig.”
Warda was niet ver van een burn-out, zegt ze, maar in plaats van te stoppen, veranderde ze van strategie. “Wij hielden op met de demonstraties. Alleen maar protesteren was zinloos. Ik bedacht dat wij met iets positiefs moesten komen, een concept, een alternatief. En als daar in Jakarta geen belangstelling voor was, dan maar in andere steden.”
Stemmen in ruil voor beloften
In de stad Makassar mobiliseerde zij zeventigduizend armen: bij de burgemeestersverkiezingen ‘verkocht’ ze zeventigduizend stemmen in ruil voor beloften: “De kandidaat moest beloven dat er geen uitzettingen zouden komen, en dat de armen recht zouden krijgen op schoon water en gezondheidszorg, dat soort dingen.” De kandidaat die met haar in zee ging, won de verkiezingen. “Nu hebben we rechtstreeks toegang tot de macht”, glundert Warda.
Na Makassar heeft ze haar zinnen gezet op een nieuw succes, hier in Surabaya, in Bratang Gede. Het dorp is een kilometerslange strook van huisjes op de dijk van de Kali Bratang, een van de rivieren van de stad. Die huisjes staan er al zestig jaar, maar moesten weg omdat zij de stroom van de rivier belemmerden. Bewoners kieperden hun afval gewoon van de dijk en zetten steeds meer aanbouwsels achter hun huizen neer. Uiteindelijk stonden ze zelfs in de rivier, op palen.
Overwinning
Het UPC kwam met een tegenvoorstel: de bewoners zouden de wijk opknappen en zelf de bouwsels slopen die de stroom van de rivier belemmerden. Surabaya bleek, anders dan Jakarta, ontvankelijker voor de ideeën van het UPC. Warda: “Er hangt een veel positievere sfeer. Hier valt met het bestuur te praten.” In 2007 nam de gemeente een besluit: de mensen van Bratang Gede kregen vijf jaar de tijd om hun wijkje op te knappen. “Dat besluit was een geweldige overwinning”, zegt Warda.
De oude schoonmaker Suroto staat tegenwoordig vaak in de deuropening aan de achterkant van zijn huisje. Hij kijkt met plezier uit over ‘zijn’ kampong. Er loopt een weggetje over de dijk, op de plaats waar drie jaar geleden nog allerlei wrakke bouwsels stonden. Overal staan vuilnisbakken. De mensen hebben kleine tuintjes aangelegd. Het vuilnis is bijna verdwenen, en ze hebben nu elektriciteit en stromend water.
Als in 2013 de vijf jaar om zijn, zal het hier zijn als op de tekeningen die Warda door een architect heeft laten maken: een schoon buurtje met een verlichte promenade aan de waterkant. Warda: “Dit wordt een voorbeeld. Als dit werkt, gaan we terug naar Jakarta. Want ik wil Jakarta niet opgeven. Jakarta heeft ons het meest nodig. Het is een ontzettend frustrerend gevecht dat ik voer. Maar het geeft mij tegelijk ontzettend veel energie.”
Laatste reacties (26)
Verhelderende beelden uit gebieden waar wij veel te weinig echte informatie over krijgen. Een super aanwinst deze site die hopelijk lang zal bestaan en een grote lezers schare verdiend. Bravo en Hulde.
Verhelderende beelden uit gebieden waar wij veel te weinig echte informatie over krijgen. Een super aanwinst deze site die hopelijk lang zal bestaan en een grote lezers schare verdiend. Bravo en Hulde.
Verhelderende beelden uit gebieden waar wij veel te weinig echte informatie over krijgen. Een super aanwinst deze site die hopelijk lang zal bestaan en een grote lezers schare verdiend. Bravo en Hulde.
Voor mij zijn de verhalen waar ik zelf ook blij en moedig door wordt. het werkt inspirerend.
Iedere dag lees ik de verhalen van 0ne11. Het is voor mij een uitnodiging om even stil te staan.
Elke dag kijk ik met meer ongeduld uit naar de tweet dat er weer een nieuw verhaal beschikbaar is op One11!
"Warda's positivisme breekt slopers" is het soort nieuws dat ik graag omgezet zou zien in een TV-documentaire.
Ik hoop dat documentairemakers One11 ook gevonden hebben en er inspiratie vandaan zullen halen.
"Warda's positivisme breekt slopers" is het soort nieuws dat ik graag omgezet zou zien in een TV-documentaire.
Ik hoop dat documentairemakers One11 ook gevonden hebben en er inspiratie vandaan zullen halen.
Waar
Wie
