Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
Met de billen bloot voor vrijheid
door Robert-Jan Friele
Rebellie is de tweede natuur van de Cubaanse punkrockmuzikant Gorki Águila Carrasco. Hij verkeert daardoor in permanente oorlog met het Castro-regime, maar weigert Cuba te verlaten. “Elke keer als ze je raken, voel je meer wrok.”
Voor een man die tijdens concerten – performances eigenlijk – graag zijn blote achterwerk toont en fans van alles naar het hoofd slingert in afwachting van een reactie, is Gorki Luís Águila Carrasco (42) op deze dinsdagochtend in Havana opmerkelijk rustig. Bedachtzaam zelfs. Gekleed in een vaal T-shirt en een boxershort vertelt Gorki (zijn voornaam is ook zijn artiestennaam) over zijn strijd met het Cubaanse regime. Een strijd waarin nadrukkelijk niets meer op het spel staat dan zijn individuele vrijheid, maar die van hem toch het doelwit heeft gemaakt van vervolging en intimidatie.Gorki is een geweldige artiest, maar het respect dat veel landgenoten voor hem hebben, betreft vooral zijn weigering te buigen voor het Castro-regime. Ook Cubanen die niet houden van zijn muziek, weten wat de prijs is die hij daarvoor betaalt. Het heeft de strijd voor zijn eigen vrijheid een veel grotere betekenis gegeven.
Gorki zit voor de open balkondeuren van zijn appartement in de wijk Playa, waar een Caraïbisch briesje door zijn dichte bos krullen blaast. Ze zijn pikzwart, met her en der een grijs haartje dat zijn leeftijd verraadt. In zijn linkerneusvleugel prijkt een piercing; je bent punkrockmuzikant of je bent het niet. Als een mens het product is van zijn omstandigheden, dan weet Gorki zichzelf treffend te portretteren in twee zinnen. Over zijn jeugd: “Ik heb van mijn moeder geleerd meningen te hebben.” Over de periode daarna: “Elke keer als ze je raken, voel je meer wrok vanbinnen, word je radicaler.”
'Rock was niet politiek correct'
Het is twee jaar na zijn laatste arrestatie, zeven jaar nadat hij vier jaar gevangenisstraf kreeg en vijf weken voordat de Cubaanse politie hem opnieuw zal arresteren. Gorki was zestien toen hij zich begon te kleden als zijn idolen – de leden van Led Zeppelin, de Ramones, de Sex Pistols – en werd aangehouden: dergelijke kleding was afwijkend, dus verdacht. Zijn vader had hem al gewaarschuwd dat de voorliefde voor rockmuziek hem in problemen kon brengen. Gorki: “Rock was niet politiek correct, daar kwam ik snel achter.” Hij werd twee nachten vastgezet.
Politiek correct of niet, zijn moeder had hem toen allang geleerd dat hij voor zijn meningen en smaken moest uitkomen. Het leven van Gorki zou in het teken staan van de muzieksoort die hij had gekozen. Het leidde eind 1998 tot de oprichting van de band Porno para Ricardo (porno voor Ricardo). De eerste betekenis van die naam is letterlijk. Gorki had een vriend, Ricardo, met een voorliefde voor porno. Omdat dat verboden is op Cuba, kwam Ricardo niet aan zijn trekken, vandaar het besluit van Gorki zijn band zo te noemen.
“Porno para Ricardo is ook het tegenovergestelde van patria o muerte ['het vaderland of de dood', de lijfspreuk van de Cubaanse revolutie, red.]. Ricardo als het individu, versus de massa. En porno is seks, plezier, leven, als tegengestelde van de dood.” In het logo van de band staan de communistische hamer en sikkel, waarbij de hamer de vorm van het mannelijk geslachtsdeel in erectie heeft. ‘Non-gouvernementele muzikale groepering’, staat eronder, als sneer naar alle muzikanten die in dienst van de staat de politiek correcte salsa’s for export produceren.
Amfetaminepil
De eerste vijf jaar kon Gorki met Porno para Ricardo in relatieve vrijheid opereren. Maar kort nadat in 2003 75 critici van het regime werden opgepakt, was ook Gorki aan de beurt. Tijdens een concert gaf hij een amfetaminepil aan een vrouwelijke fan die een politieagente bleek te zijn, en kreeg hij een gevangenisstraf van vier jaar. Toen hij na twee jaar vrijkwam, kreeg Porno para Ricardo nergens meer ruimte om op te treden; alle poppodia in Cuba zijn van de staat. Bij Gorki maakte satire plaats voor woede. In het nummer ‘El Comandante’ zingt hij over de coma andante (wandelende coma), en ‘De commandant [Fidel Castro, red.] wil dat ik werk, voor een miserabel salaris / De commandant wil dat ik applaudisseer, voor de shit die hij uitkraamt’.
In 2008 werd Gorki weer gearresteerd, dit wegens ‘sociale bedreiging’, waarop maximaal vier jaar gevangenisstraf staat. Pas na hevige druk van de internationale gemeenschap veranderde de officier van justitie zijn aanklacht in ‘ongehoorzaamheid’. Gorki kreeg een boete van zeshonderd peso’s, een ruim Cubaans maandsalaris. Daarna schreef hij de nummers van het zesde album van Porno para Ricardo, Rojo Desteñido (verbleekt rood), met het nummer ‘Cómo joder a un comunista’: ‘Weet je hoe je een communist moet opnaaien? / Pak een spuitbus en schrijf op de muur van zijn huis: Weg met Fidél’.
Zittend in het tropische ochtendbriesje praat Gorki over zijn ‘oorlog’ met het regime. Hoewel de songteksten anders doen vermoeden, blijft hij volhouden dat het hem niet te doen is om politiek. “Ik wil gewoon dat ze me respecteren.” Gorki is ook geen dissident, legde Pablo Díaz van de onlinekrant Cuba Encuentro uit aan het Franse blad L’Express. “Gorki’s generatie is niet anti-Castro, maar a-Castro. In tegenstelling tot eerdere generaties heeft deze geen sentimenten uit de tijd van de revolutie [1959, red.]. Ze is apolitiek (…), een groot probleem voor het regime, dat alles politiek maakt.”
Naar het buitenland
Met een glimlach graaft Gorki door een doos met briefjes die hem sommeren zich te melden bij het politiebureau. Daar laten ze hem doorgaans een uur of twee wachten, voordat een agent een preek afsteekt. “Dat is een manier om mensen bang te maken, maar het is nu lang geleden dat ik me moest melden. Tegenwoordig proberen ze mijn omgeving te intimideren, opdat mensen niet meer met me willen omgaan. Twee bandleden zijn al naar het buitenland vertrokken.”
De optie Cuba te verlaten, speelt soms ook door Gorki’s hoofd; zijn familie is al verhuisd naar Mexico. Maar zijn dochter (12) woont wel in Havana, en ook wil hij Porno para Ricardo niet achterlaten. “We voeden onszelf met de realiteit op Cuba, een geweldige inspiratiebron.”
Een bron die, denkt Gorki, voorlopig nog niet is uitgeput, ook al zijn speculaties over politieke veranderingen in zwang. Dat is vooral het gevolg van de recente economische veranderingen die president Raúl Castro heeft doorgevoerd, die particuliere ondernemers meer ruimte geven.
“Die veranderingen zijn slechts het gevolg van de conjunctuur,” zegt Gorki. “De relatie tussen vrijheden en de economie op Cuba is een duivelse. Misschien gaan sommige dingen nu even beter, maar we mogen nog steeds niet protesteren, hebben geen internettoegang. Essentiële vrijheden blijven uit.”
Dat blijkt vijf weken later. Onderweg naar de plek waar Porno para Ricardo een concert wil geven, worden Gorki en zijn drie bandleden gearresteerd door de politie. Enkele uren later mogen ze het politiebureau verlaten, maar het concert gaat niet door.
Foto: Johannes Frandsen
Laatste reacties (1)
Ik vind dit zo bevestigend vwb mijn gevoel afgelopen zomer tijdens rondreis Cuba. Mensen zijn niet werkelijk vrij, slimmeriken zoeken hun toevlucht in hotels voor contact met de buitenwereld, want toeristen hebben wel toegang tot internet en buitenlandse zenders. Verder leef je daar deels 100 jaar terug in de tijd, terwijl men wel ontwikkeld is, nieuwsgierig ook en talen spreekt. Wil weten over Europa, via ons toeristen, maar met zoveel achterdocht om op de vingers getikt te worden. Je voelt de door de overheid opgelegde onvrijheid. Twee economien naast elkaar inmiddels, voor toeristen alle luxe (toerisme inkomstenbron nummer 1) en eigen bevolking op rantsoen en bedelend om zeep en pennen. Wanneer houdt de overheid eens op met die achterlijke houdgreep van haar eigen bevolking?
Waar
Wie
