Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
Een vrouw met ballen
door Stéphane Alonso
Ze speelde een onvoorstelbare hoofdrol op de Leninwerf in Gdansk en veranderde de loop van de geschiedenis. En daarna... niets. Henryka Krzywonos was lang een goed bewaard geheim. Zoals eigenlijk iedere vrouw in macholand Polen. Nu komt ze op voor vrouwenrechten en dragen feministen haar op handen.
Lech Walesa, die kent iedereen. De kleine, besnorde, babbelzieke elektricien uit Gdansk, die in 1980 op het juiste moment op de juiste barricaden stond met de juiste toespraken en zo het communistische regime deed sidderen. Zozeer dat het negen jaar later moegestreden omviel. Maar dat het vier vrouwen waren die de staking op de toenmalige Leninwerf gaande hielden, ja behoedden voor een vroegtijdig, roemloos einde, weet eigenlijk niemand. “Ach, zo gaat dat”, zegt Krzywonos (57) in haar sobere huisje in Glincz, een gehucht vlak bij Gdansk. “Walesa was zo vol van zichzelf. Voor anderen was er geen ruimte.” Ze zegt het zonder wrok. “Het is eigen aan elke revolutie dat er een leider opstaat. Ik heb altijd geweten wat mijn plek was.”Stakingsleider
Al op 16 augustus 1980 wilden veel havenarbeiders naar huis nadat met de werfdirectie een akkoord was bereikt en Walesa het einde van de staking had uitgeroepen. Krzywonos was ontzet, want intussen ging het om veel meer dan de Leninwerf. Heel Polen had zich achter de stakers geschaard.
Krzywonos was trambestuurder. Uit solidariteit met de havenjongens was ze spontaan een staking begonnen in het lokale openbaar vervoer. “Deze tram rijdt niet verder”, had ze droogjes aan passagiers meegedeeld. Walesa kon tienduizenden sympathisanten toch moeilijk zomaar in de kou laten staan?
Krzywonos is en was ook toen al een stevige, grote dame, en met dat geweldige lijf vatte ze post bij de uitgang van de scheepswerf. Samen met drie vrouwelijke collega’s hield ze de mannen tegen. De rest is geschiedenis. De staking werd hervat, het regime zwichtte en erkende de vrije vakbond Solidariteit (Solidarność).
Zwaar leven
Het leven was Krzywonos zelden welgezind. Ze kwam in 1953 ter wereld in een gevangenis. Haar moeder, vrouw van een politiek agitator, was opgepakt omdat ze manlief niet wilde verraden. Daarna volgde een zware jeugd met geestelijk gebroken, aan de drank verslaafde ouders.
Begin jaren tachtig, toen het Poolse regime met brute repressie nog een laatste, wanhopige poging deed om Solidariteit te breken, werd Krzywonos zodanig door de geheime politie (SB) mishandeld dat haar zwangerschap eindigde in een miskraam. Ze kon nooit meer kinderen krijgen.
Kindertehuis
Na 1989 werd Walesa president en vonden veel dissidenten een plek in de nationale politiek. Krzywonos koos voor een leven in de schaduw. Ze richtte een kindertehuis op en voedde twaalf kinderen op alsof het haar eigen waren. “Voor zover het leven dat toestond, heb ik de levensweg gekozen die ik wilde.”
Zonder gemeenschappelijke vijand viel Solidariteit uiteen. Voormalige strijdmakkers maakten elkaar uit voor rotte vis, Walesa werd gebrandmerkt als landverrader omdat hij in de onderhandelingen met het regime te zachtaardig zou zijn geweest. Krzywonos begrijpt daar niets van.
“Na alles wat er is gebeurd, durf ik wel te zeggen dat mannen grotere complotdenkers zijn dan vrouwen”, zegt ze. “Zodra ze hun vijf minuten aan roem mislopen, slaat de rancune toe, vooral als ze zien dat een ander wel succes heeft. Excuses dat ik het zo zeg, maar zulke mannen hebben geen ballen.”
Mannelijke borstklopperij
Krzywonos heeft zich nooit op de borst geklopt over haar rol in 1980, maar de neiging van sommige Poolse politici om dat wel te doen, zelfs als ze geen noemenswaardige rol hebben gespeeld, ergert haar mateloos. Vorig jaar, bij de viering van dertig jaar Solidariteit, stormde ze onaangekondigd het podium op om dit aan de kaak te stellen.
“Je mag mensen niet manipuleren of bedonderen, je mag de betekenis van woorden niet veranderen, want ook dat is manipulatie”, riep ze door microfoon, in een reactie op een toespraak van oppositieleider Jarosław Kaczynski. Deze dweept graag met het erfgoed van Solidariteit. “Ik heb Kaczynski nooit op de werf gezien”, zegt ze nu.
Voor veel Polen was die interruptie een eerste kennismaking met het fenomeen Krzywonos. Kaczynski probeerde haar de mond te snoeren door haar ijdelheid te verwijten, maar Lech Walesa schoot meteen te hulp. “Zonder haar zou er geen staking zijn geweest hij”, sprak hij.
Genoegdoening
Het was voor het eerst dat Walesa haar zo prees. “Dat was als honing op mijn hart”, zegt Krzywonos. “Ik heb de Walesa’s vaak uit de brand geholpen, als ze een huis zochten of een oppas nodig hadden – ze hadden zo veel kinderen! Ik heb daar nooit over gesproken, ik vond dat Walesa de voorzet moest geven. Dat heeft hij nu gedaan.”
Intussen is de ster van Krzywonos, met grote vertraging, alsnog rijzende. Poolse feministen dragen haar op handen, en onlangs verscheen een biografie over haar leven: Grote Solidariteit, Kleine Solidariteit. Ze is ook actief voor het Poolse Vrouwencongres, dat sinds drie jaar jaarlijks wordt gehouden.
“Niet alleen in Polen domineren mannen,” zegt ze, “maar het bewustzijn van vrouwen neemt hier zonder meer snel toe. Niemand zal ons rechten of respect cadeau doen, we zullen ervoor moeten vechten, maar dat is wel aan de Poolse vrouw toevertrouwd. In Polen zeggen we: als het de duivel niet lukt, stuurt hij een vrouw.”
Laatste reacties (9)
onerhpof22, <a href="http://www.wfvlgrhvap.com/">kvucyevwyd</a> , [url=http://www.fdwlyftyjz.com/]kghcmflvtu[/url], http://www.iankdkwsfl.com/ kvucyevwyd
http://123rrnhhgyyt.com
Wat een moedige vrouw. Dat, "met ballen", spreekt me niet aan. Maar haar moed en eerlijkheid, des te meer.
Ik wil graag meer van zulk nieuws ontvangen.
Bedankt
Ik wil graag meer van zulk nieuws ontvangen.
Bedankt
graag meld ik me aan voor de nieuwsbrief. Dit is prima om meer evenwicht te brengen tussen nieuws over wat mis gaat en goed gaat.
Geweldig verhaal. EN great kop Vrouw met ballen. Als er stond Man met ballen zou ik het met precies dezelfde intentie en verwachting gelezen hebben. Het is een zegswijsen dat AL LANG van seksisme los is Je hebt het ook over een hond met ballen (teef of reun) of een plan met ballen. De oorsprong mocht in de mannenbroek gezeteld zijn maar taal groeit en dat is het al het al lang niet meer. Ballen beteken in dit geval MOED enzovoorts.
Goed om steeds weer die positieve verhalen te lezen.
En deze vripuw, zo geslagen door het leven, is moedig gebleven.
Ik heb bewondering voor haar.
En deze vripuw, zo geslagen door het leven, is moedig gebleven.
Ik heb bewondering voor haar.
'Een vrouw met ballen' wordt ten onrechte voor compliment gehouden. Hoezo moet aan vrouwen die iets voor elkaar krijgen een mannelijk kenmerk worden toegedicht? Zelfs iemand die een 'stille heldin' in de bloemen zet, gaat mee in dit vanzelfsprekende seksisme, daarmee zijn eigen verhaal ontsierend. Laten we hopen dat de schrijver, die een mooi artikel heeft afgeleverd, dit niet zelf bedacht heeft.
Wat een prachtige vrouw! Niet zeuren, maar aanpakken! En dat volhouden, ondanks alle tegenslagen en miskenning.
Bedankt voor dit aansprekende voorbeeld: Als vrouwen meer kansen zouden krijgen, overal ter wereld, dan zou die er heel anders uitzien! Gelukkig zijn er steeds meer die die kansen proberen te grijpen.
Bedankt voor dit aansprekende voorbeeld: Als vrouwen meer kansen zouden krijgen, overal ter wereld, dan zou die er heel anders uitzien! Gelukkig zijn er steeds meer die die kansen proberen te grijpen.
Wat een geweldige vrouw. Zo ontzettend sterk om niet bij de pakken neer te gaan zitten als het leven je zo tegen zit, maar om je dan nog steeds sterk te maken voor anderen.
Bedankt voor dit verhaal.
Bedankt voor dit verhaal.
Waar
Wie
