Het nieuwjaarscadeau van journalisten voor Nederland
Portretten van bouwers en pioniers
De boekenezel
door Wies Ubags
Tien jaar geleden was Luis Humberto Soriano een ploeterende onderbetaalde onderwijzer die met zijn biblioburro, een ezel bepakt met boeken, overal kinderen en volwassenen tot lezen aanspoorde. Nu is er een netwerk van ‘ezelbibliotheken’ en wordt meester Soriano betaald voor zijn liefdewerk.
Het speelt zich allemaal af in La Gloria, een stoffig dorp in het noorden van Colombia. Een rammelbus brengt de bezoeker over modderwegen vol kuilen naar het gehucht van vijf straten, waar zeventig families wonen. La Gloria ligt niet ver van Aracataca, de geboorteplaats van schrijver Gabriel García Márquez en met zijn zestigduizend inwoners in vergelijking met La Gloria een wereldstad.Je moet in Colombia een beetje geluk hebben met de plek waar je wordt geboren: in een rijk gezin of in een arm gezin, in een stad of op het platteland, dicht bij de bewoonde wereld of uren varen over de rivier. Van dat alles hangt af of je behoorlijk onderwijs krijgt, en goed onderwijs bepaalt je toekomst. De bewoners van La Gloria hebben het niet bijster getroffen. Ze knopen de eindjes aan elkaar van de opbrengst van hun schaarse land of verhuren zich als dagloner. “Kwestie van met de machete kunnen omgaan”, zoals de meester zelf zegt.
Luis Soriano werd in La Gloria geboren maar woonde van zijn achtste tot zijn achttiende in de grote stad Valledupar, zo’n vijf uur naar het noordoosten met de bus en vlak bij de Caraïbische noordkust. Hij maakte er zijn middelbare school af en ging naar de universiteit. Waarschijnlijk was het dankzij zijn verblijf daar dat hij begreep hoe weinig mogelijkheden kinderen in zijn dorp hebben om verder te komen dan hun ouders.
Vogeltje in een kooitje
“Ik was daar in Valledupar met mijn rare hoedje op het boertje”, vertelt hij. “Dat was natuurlijk moeilijk voor een jongetje. Ik was pas acht en ik kon weinig op vakantie naar La Gloria, omdat het daar oorlog was tussen de guerrilla en de paramilitairen. Ik voelde me als in een liedje dat in die tijd vaak werd gezongen, over een vogeltje in een kooitje.”
Soriano keerde rond zijn twintigste terug naar zijn dorp en begon te werken als onderwijzer. “Het was een probleem dat de kinderen geen boeken hadden om hun huiswerk te maken. Maar dat is het niet alleen. Wie leest, is beter op de hoogte van wat er in de wereld gebeurt.” Soriano is zelf ook bepaald geen bemiddeld man en dus begon hij met een handvol boeken zijn mobiele bibliotheek. Daarvoor gebruikte hij een van de meest gebruikte vervoermiddelen van de streek: de ezel. Dat is nu tien jaar geleden.
Onder de genadeloze zon, door een heuvelachtig landschap van bomen en lage dorre struiken, of in de striemende regen door modderpoelen die tot zijn knieën reiken, trekt Soriano met zijn ezels Alfa en Beto langs gehuchtjes die nog kleiner zijn dan La Gloria. Op zijn hoofd de karakteristieke sombrero vueltiao, de hoed die wordt gemaakt door de Zenú-indianen in het westelijker gelegen departement Córdoba en die in het Caraïbische gebied veel wordt gedragen. Het is gebeurd dat hij onderweg gewapende types tegenkwam die hem lastig vielen. “Die vonden het dan niet goed dat ik een boek bij me had over de rechten van de mens. Dat namen ze me dan af en ze bonden me vast aan een boom”, herinnert hij zich. “Maar erger is gelukkig nooit gebeurd.”
Gloria Estefan
“Ik heb nu zo’n 120 boeken bij me”, vertelt hij terwijl hij monter naast Alfa voortstapt. De ezelin heeft er flink de pas in. Ezel Beto heeft een vrije dag. “Thuis staan nu een stuk of vijfduizend titels”, zegt Soriano. Een schat waaraan zelfs beroemdheden als zangeres Gloria Estefan en de bekende Colombiaanse vallenato-componist Rafael Escalona hun bijdrage hebben geleverd. “Ik heb de meest complete bibliotheek van het zuiden van Magdalena”, het departement waarvan La Gloria deel uitmaakt.
In Soriano’s collectie zitten boeken over planten en dieren, fotoboeken over landen als Japan en de Scandinavische landen, maar ook het deftige woordenboek van de Koninklijke Academie van de Spaanse Taal. En veel kinderverhalen natuurlijk, die ook door de ouders worden gelezen. “Niet gek, als je bedenkt hoe weinig mensen naar school zijn geweest”, verklaart de schoolmeester. “Wie weet gaan ze ook boeken voor volwassenen lezen”, peinst hij hoopvol. Zelfs de politie van La Gloria wilde wel meedoen aan een project voor leesbevordering, dus zo onrealistisch is Soriano niet.
Bij elke ronde staan tussen de vijftig en de tachtig mensen op hem te wachten. “En ik zie altijd nieuwe gezichten. Ik heb nog niet vaak meegemaakt dat boeken niet werden teruggebracht. Maar bijvoorbeeld een boek over seksuele voorlichting heb ik niet meer teruggezien.” Lachend: “Hopelijk hebben veel mensen er hun voordeel mee kunnen doen.”
Keurig gekamd
Eén keer in de twee weken passeert Luis Soriano het gehuchtje El Brazil, waar de jonge onderwijzeres Marelys España de scepter zwaait over een twintigtal kinderen. Keurig gekamd wachten ze de meester uit La Gloria op – juf Marelys in een elegante zwart-rode jurk en de kinderen in hun stuk gewassen en gestreken uniform, als ze die hebben. De meester leest ze een gedicht voor en laat een paar kinderen lezen. Daarna kijken ze in de kist op Alfa’s rug wat er deze keer voor hen bij is. Soriano overlegt intussen met de juf wat ze de volgende keer zullen lezen.
’s Avonds thuis op de veranda in La Gloria zegt Soriano’s zus Zoila: “We vinden dat hij veel te veel doet uit liefde voor de mensen. Hij heeft al honderd dagen geen loon gehad.” Maar voor Luis Soriano is er geen twijfel mogelijk dat hij doorgaat met zijn ezelbibliotheek. “Het is zwaar, dat kan ik niet ontkennen, maar ik doe het niet voor het geld. Ik wil laten zien dat de armen het ook kunnen.” Zestig volwassenen gaan opnieuw naar de lagere school en een jongen uit La Gloria haalde in 2010 de hoogste cijfers van het hele land bij zijn schoolexamen.
CNN
De omstandigheden zijn ook gunstig voor Luis Soriano zelf, want hij heeft met zijn initiatief zelfs alThe New York Times en CNN gehaald. CNN heeft hem tot held uitgeroepen. Ook de nationale regering in Colombia heeft nu in de gaten dat ze met de eigenwijze dorpsonderwijzer een juweeltje in handen heeft. Hij maakt al deel uit van het nationale netwerk van bibliotheken in zijn land en kan dus op financiële steun rekenen. En de grootste erkenning: er is een film gemaakt over hem, een Colombiaans-Belgisch-Franse coproductie, die nu in de laatste fase van de productie is. Hijzelf speelt de hoofdrol.
Ondertussen is zijn eenmansinitiatief uitgegroeid tot een heel netwerk van ezelbibliotheken dat door een sociale verzekeringsbank wordt gefinancierd. “Tot in de Sierra Nevada [een kustgebergte ten noorden van La Gloria] lopen er nu ezelbibliothecarissen om de mensen de liefde voor het lezen bij te brengen. Sommige kinderboeken worden vertaald naar de talen van de indianen daar; de Arhuaco, de Kankuamo, de Kogui en de Wiwa. We leggen ook een databank aan van de kennis van geneeskrachtige planten in de streek. Want de ouderen gaan langzaamaan dood en zo gaat die kennis verloren.”
“Ik klaag niet”, zegt hij als hem wordt gevraagd of hij nooit heeft getwijfeld over zijn missie. “Dit heeft mijn leven veranderd.”
Laatste reacties (7)
een prachtig verhaal - heel bedankt!
Wat een geweldig mens en nog mooier dat hij erkenning heeft gekregen en er een film van hem gemaakt is. Dit soort mensen helpen hun eigen land echt vooruit!!!
Ik volg alle verhalen. Als leesbevorderaar raakt dit verhaal van de ezelbibliothecaris me wel heel direct! Wat geweldig te weten dat de kinderen in Colombia op kunnnen groeien met boeken dankzij de inspanningen van een bevlogen man!
Wat een heerlijke manier om de week te beginnen! Boeken zijn nog steeds wapens.
Geweldig toch. Ik kom dan wel uithet westen maar dankzij mij leeswoede heb ik wel mijn universiteit gehaald (taal- en literatuur wetenschapper). Ik hoop echt dat veel mensen op deze manier een kans krijgen.
Succes
Mirjam
Succes
Mirjam
Leren lezen kan het begin zijn van een beter leven.
Wat een geweldig verhaal!! Ik had een hele grote glimlach op mijn gezicht tijdens het lezen.
Bedankt!
Bedankt!
Waar
Wie
