Er is nog een parallel tussen journalistiek en politiek: de kijkers voor de een zijn de kiezers voor de ander. Waar de journalistiek uit angst voor het verlies van kijkcijfers steeds vaker voor ‘bloemkolen’ kiest, laat de politiek zich leiden door een vergelijkbare angst. Angst voor opnieuw een electorale afstraffing door het publiek. Angst om weer eens het verwijt te krijgen dat ze niet aanvoelen wat er onder de kiezers leeft. En dus zijn er bloemkolen voor het volk, dat steeds nadrukkelijker van zich laat horen en dat steeds meer in verwarring lijkt. De publieke opinie loopt momenteel over van emoties, met name boosheid en angst. Boosheid op ‘de politiek’ die veel te lang niet wilde luisteren of veel te laat met kant-en-klare oplossingen voor maatschappelijke problemen komt. Angst voor alles wat vreemd is.

Dat wat vreemd is, krijgt vervolgens de schuld van alle ellende. En in die pavlovreactie vinden politiek en publiek elkaar dan weer wel. Zo riep afgelopen week minister Leers weer op tot een nog strenger asielbeleid. Opmerkelijk, want verschillende rechters maakten de praktijk van het Nederlands asielbeleid de afgelopen maanden met de grond gelijk, met hun vaststelling dat het strijdig is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat is nogal wat: de Nederlandse overheid die mensenrechten schendt. Nog niet zo heel lang geleden zouden we ons daar druk over maken en zou er op elke voorpagina over worden geschreven. Nu lezen we in plaats daarvan op diezelfde voorpagina’s dat het beleid nog strenger moet.

Zo hitsen politiek en publiek elkaar steeds verder op en houden ze elkaar klem in een verstikkende houdgreep, met de media als podium. Wij, de journalisten, versterken die houdgreep door het aanjagen van de toch al hoog opgelopen politieke en publieke verontwaardiging. De emotie is verworden tot het journalistieke uitgangspunt in plaats van het gevolg. Dat leidt ertoe dat het in de journalistiek steeds vaker om de amusementswaarde gaat in plaats van om de inhoud. Het uit den treuren exploiteren van emoties en meningen als vorm van amusement is iets wat kijkers scoort en met enige regelmaat ook nog een dag later in de vorm van nieuws de voorpagina’s haalt. Daarmee worden de emoties en meningen feilloos vermomd als echt nieuws, en versimpelt het debat tot het retorisch poneren van stellingen zonder fundament.

Hier lijkt een zwart beeld van de journalistiek en de politiek op te doemen. Toch ben ik optimistisch, althans wat de journalistiek betreft. Het project One11 is een prachtig voorbeeld, dat bewijst dat mijn optimisme terecht is. Want ook al is er een toename van vervlakking in de journalistiek, er is wel degelijk een toename van kwaliteit. Nostalgisch terugverlangen naar vroeger is niet alleen vanuit politiek opzicht een vorm van kansloos conservatisme. Terugverlangen is ook vanuit journalistiek opzicht onzinnig en nutteloos.

Laten we even teruggaan naar de bloemkolen van Aart Zeeman. De paradox is dat het juist journalisten als Zeeman zelf zijn die tegenwicht bieden aan de door hem geconstateerde vervlakking. Zo was het Zeeman die de Somalische piraten niet zoals gebruikelijk filmde als schietschijf vanaf een Nederlands marinefregat. Nee, hij zocht ze op in de sloppenwijken van het vasteland en liet zien wie ze echt waren: armoedzaaiers in een van de meest verscheurde landen ter wereld.

Deze site staat bol van de prachtvoorbeelden van het bewijs van kwalitatieve topjournalistiek. Het uitgangspunt van de journalisten die deze verhalen schrijven, is overduidelijk niet primair het uitventen van emoties, maar oprechte interesse in hun onderwerp. Uit die oprechte interesse en nieuwsgierigheid laten ze de hoofdpersoon hun verhaal vertellen. Zeker, hun verhalen staan ook bol van emoties, en alle opgevoerde personen hebben een ijzersterke eigen mening en wil. En ja, het is die emotie die ervoor zorgt dat de verhalen mooi, aangrijpend en bovenal echt zijn. Maar wat deze verhalen onderscheidt van het gros van de verhalen dat we dagelijks in talkshows zien voorbijtrekken, is dat ze veel meer zijn dan emoties en meningen. Ze zijn gebaseerd op feiten. Gebaseerd op maatschappelijke relevante feiten, op echte verhalen, op gedegen onderzoek. De volgorde is zoals het hoort: de emotie in het verhaal is niet bedoeld als plat amusement, maar zij wordt gedragen door feiten, geanalyseerd en beschreven door journalisten die hun vak verstaan.

Laat me hier de hoop uitspreken dat journalistiek als deze overleeft, en niet zoals de huidige politiek volledig verwordt tot emotioneel ‘reallifeamusement’.
Laat meningen en emoties alsjeblieft weer wat vaker ondergeschikt zijn aan nieuws en feiten.

De laatste zin van deze column zal de eerste zijn van zijn opvolger Clairy Polak